Strona Domowa Rodziny Mniszek Tchorznickich

Godzimir Nałęcz Małachowski - Życiorys

Autor Tomasz J. Kotliński

Godzimir Nałecz Małachowski Trzecią część cyklu prezentującego biogramy polskich adwokatów zasiadających w austriackiej Radzie Państwa rozpocznę od osoby Godzimira Nałęcz Małachowskiego, postaci dziś już zapomnianej, a bez wątpienia zasługującej na szersze zainteresowanie. Godzimir Małachowski urodził się we Lwowie dnia 31 paĽdziernika 1852 r. w rodzinie Piotra, archiwariusza w galicyjskim Towarzystwie Kredytowym Miejskim. Już w młodym wieku stracił rodziców, a jego wychowaniem zajął się ojciec adopcyjny Małui, ówczesny dyrektor pomocniczych urzędów przy Wyższym Sądzie Krajowym we Lwowie. Gimnazjum ukończył w rodzinnym mieście i tutaj też zdobył wykształcenie muzyczne. Następnie wstąpił na studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim. Początkowo wstąpił do przygotowawczej służby sądowej, jednakże po pewnym czasie ją porzucił i podjął praktykę kandydata adwokackiego. W tym czasie uzyskał też doktorat. Praktykował u seniora adwokatów lwowskich Marcelego Tarnawieckiego, tam też zapewne poznał swoją przyszłą żonę, która była córką patrona.

Na listę adwokatów lwowskiej Izby został wpisany w 1881 r. Jeszcze w tym samym roku przyjął prowadzenie kancelarii po swoim teściu Marcelim Tarnawieckim, który z uwagi na wiek zrezygnował z wykonywania zawodu. Małachowski już w połowie lat osiemdziesiątych XIX w. uchodził za jednego z najlepszych młodych lwowskich adwokatów. Podkreślano jego wszechstronne wykształcenie, a przede wszystkim znajomość języków obcych. Jedna z gazet napisała nawet, że Małachowski jest bodajże osobą najlepiej we Lwowie umiejącą mówić i pisać w języku angielskim. Nadto uchodził za doskonałego obrońcę w sprawach karnych, cechującego się znakomitą wymową, bystrym orientowaniem się oraz gruntowną znajomością przepisów. Wiedza, wykształcenie i zdolności organizatorskie spowodowały, że Małachowski szybko zajął wysoką pozycję w samorządzie zawodowym. We wrześniu 1884 r. walne zgromadzenie lwowskiej Izby Adwokatów wybrało Małachowskiego do Wydziału Izby, w którym zasiadał przez kolejne trzy kadencje. Z kolei w 1886 r. został przez zgromadzenie wybrany na egzaminatora do przeprowadzania egzaminów adwokackich. Reprezentował również samorząd adwokacki podczas odbywających się w Wiedniu spotkań Delegacji austriackich izb adwokackich. Przed śmiercią prowadził kancelarię we Lwowie wspólnie z adwokatem Alfredem Bureszem.

W roku 1892 Małachowski został wybrany do lwowskiej Rady Miejskiej, rozpoczął tym samym swoją karierę w samorządzie gminnym. W Radzie związał się z obozem tzw. Strzelców. W 1896 r., po śmierci Edmunda Mochnackiego oraz rezygnacji prof. Leonarda Piętaka został wybrany szóstym autonomicznym prezydentem stołecznego królewskiego miasta Lwowa. W swojej mowie programowej wskazał potrzebę rozwiązania wielu problemów organizacyjnych, administracyjnych oraz gospodarczych, te ostatnie powiązał z potrzebą zwiększenia opieki miasta nad najbiedniejszymi jego obywatelami. Zaznaczył przy tym, że w swoich rządach wszystkie zadania będzie wykonywał w duchu narodowym. Małachowski jako prezydent Lwowa przeprowadził najważniejsze dla miasta inwestycje, wybudowano w tym czasie m.in. wodociągi, rzeĽnię miejską, zaś z obiektów kulturalnych nowy teatr i muzeum przemysłowe. W okresie jego prezydentury odbyło się we Lwowie odsłonięcie w 1898 r. pomnika króla Jana Sobieskiego oraz w 1904 r. Adama Mickiewicza. Oba te pomniki powstały dzięki osobistemu wsparciu finansowemu prezydenta Małachowskiego. Formalnie Małachowski pozostawał na urzędzie prezydenta Lwowa do 1905 r., jednakże nie pełnił swoich obowiązków już od grudnia 1904 r., kiedy to Rada Miejska udzieliła mu urlopu dla wykonywania mandatu posła do Rady Państwa. W nekrologach Małachowskiego prasa wskazywała, że w okresie jego rządów Lwów stał się prawdziwie europejskim miastem. Warto wspomnieć, że z racji zajmowanego urzędu Godzimir Małachowski był przewodniczącym miejskiej Rady Szkolnej we Lwowie. W okresie prezydentury Małachowski z racji zajmowanego urzędu wchodził w skład Wydziału Wiecu Miast Austriackich. Kilkakrotnie był wybierany wiceprzewodniczącym Wiecu, był też autorem przyjętych przez Wiec w 1903 r. rezolucji w sprawie rejonów fortecznych i rejonów prochowni.

W 1901 r. z trzeciej kurii okręgu lwowskiego Małachowski wszedł do Sejmu Krajowego, w którym zasiadał do 1907 r. Podczas tej długiej kadencji należał do kilku komisji sejmowych, ale został zapamiętany głównie jako członek Komisji Szkolnej, w której udało mu się przeprowadzić liczne zmiany polepszające sytuację szkół i nauczycieli galicyjskich. W 1907 r. mieszczaństwo ponownie wystawiło kandydaturę Godzimira Małachowskiego w wyborach sejmowych, ale z uwagi na wiele obowiązków związanych z wykonywaniem mandatu w Wiedniu nie zdecydował się jej podjąć.

W listopadzie 1904 r. Małachowski zdecydował się objąć mandat posła do wiedeńskiej Rady Państwa z ramienia lwowskiej Izby Handlowo-Przemysłowej. W 1907 r. ponownie uzyskał mandat, tym razem z pierwszego lwowskiego okręgu wyborczego. Sukces w wyborach zawdzięczał przede wszystkim drobnym przedsiębiorcom i rękodzielnikom miejskim. W parlamencie był on członkiem Koła Polskiego i jego referentem prawnym, a jako - z przekonań - demokrata przyłączył się do lewicy sejmowej. Małachowski był także członkiem dwóch związków parlamentarnych działających w Radzie Państwa, tj. przemysłowego oraz adwokackiego. W okresie wykonywania mandatu Małachowski najwięcej uwagi poświęcił projektowi nowej ustawy przemysłowej, był przewodniczącym i generalnym referentem komisji przemysłowej, a także przewodniczył subkomitetom do opracowania projektu ustawy o nierzetelnej konkurencji i zabezpieczeniu roszczeń robotników budowlanych. W komisji ekonomicznej Małachowski referował projekt ustawy naftowej, należał też do komisji prawniczej. W okresie wykonywania mandatu starał się bronić interesów Lwowa, w tym celu czynił starania o budowę w stolicy kraju nowego dworca dla przeładunku towarów. W tym czasie napisał także publikację, wydaną drukiem w 1907 r., przedstawiającą założenia austriackiej reformy wyborczej, jej wpływ na sytuację polityczną w Galicji i udział w niej Koła Polskiego. Był zdecydowanym przeciwnikiem obozu wszechpolaków w Radzie Państwa. Postawa ta była powodem ostrej krytyki Małachowskiego ze strony tego obozu politycznego. Po wejściu do Koła Polskiego ludowców podejmował próby nawiązania z nimi bliższej współpracy. W 1908 r. Małachowski podjął współpracę z niedawno założonym we Lwowie Krajowym Związkiem Sędziów i wspólnie z jego przedstawicielami przygotował obszerny memoriał poświęcony sytuacji sądownictwa krajowego. Wśród posłów cieszył się ogólną sympatią i poważaniem, nie był ponoć efektownym mówcą sejmowym, ale jedynie z tej przyczyny, że ponad sztukę oratorską przedkładał rzeczowe podejście do omawianych spraw. Podczas pobytu w Wiedniu został członkiem rady przybocznej działającej przy ministerstwie handlu, której zadaniem było popieranie rozwoju rękodzielnictwa

.

Godzimir Małachowski był nie tylko adwokatem, samorządowcem i politykiem, ale także wielkim społecznikiem. Jeszcze w okresie studiów związał się z Galicyjskim Towarzystwem Muzycznym, zaś w 1875 r. został po raz pierwszy wybrany do wydziału tego stowarzyszenia w charakterze zastępcy członka.

W 1883 r. Małachowski wszedł w skład komitetu przygotowującego program uroczystych obchodów dwustulecia odsieczy wiedeńskiej, w którym objął odpowiedzialną funkcję sekretarza. Należał także do członków Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" we Lwowie i angażował się w nim w wiele prac, był choćby członkiem komitetu organizującego obchody dwudziestopięciolecia założenia tej ważnej dla kraju instytucji. Zainteresowanie sprawami gospodarczymi i ekonomicznymi, które znalazło w póĽniejszych latach odbicie w działalności politycznej Małachowskiego, rozpoczęło się od przystąpienia do kilku krajowych instytucji zajmujących się szeroko rozumianą gospodarką krajową. Małachowski był członkiem Towarzystwa Galicyjskiej Kasy Oszczędności, a od 1886 r. wchodził w skład jego Dyrekcji i przez wiele lat zajmował w nim stanowisko syndyka. W póĽniejszych latach opracował i wydał drukiem dzieło opisujące półwiekową historię tej instytucji. Był członkiem lwowskiego Towarzystwa Prawniczego i zasiadał w jego władzach. Często brał udział w odczytach przygotowywanych przez to zrzeszenie. Współtworzył też stowarzyszenie o nazwie Związek Rodzicielki, a po zatwierdzeniu statutów został jego przewodniczącym, pozostał na tym stanowisku przez kilka kolejnych lat. Małachowski interesował się sprawami szkół i oświaty ludowej, należał do Towarzystwa Pedagogicznego, którego walny zjazd odbyty w 1895 r. wybrał go do zarządu tej organizacji. Już w trzy lata póĽniej został prezesem tego Towarzystwa i kierował nim do śmierci. Za aktywne popieranie spraw szkolnych na forum Sejmu Krajowego otrzymał w 1899 r. tytuł honorowego członka Towarzystwa. W 1894 r. Małachowski został powołany do wydziału gospodarczego powszechnej wystawy krajowej, gdzie odpowiadał za kontakty między dyrekcją wystawy a przybywającymi na nią do Lwowa uczestnikami. Towarzystwo Dziennikarzy Polskich we Lwowie nadało mu tytuł honorowego członka, zaś Towarzystwo Leśnie Galicyjskie wybrało go na członka swojego wydziału. Należy wspomnieć, że Małachowski był osobą zaangażowaną w działalność dobroczynną, i to nie tylko z racji zajmowanych stanowisk i urzędów. Wielokrotnie przekazywał różne kwoty na cele dobroczynne, jak choćby datki noworoczne dla ubogich miasta Lwowa. Obok praktyki adwokackiej interesował się również zagadnieniami teoretycznymi. W połowie lat dziewięćdziesiątych XIX w. odbył podróż naukową do Niemiec, której celem było zapoznanie się z tamtejszą procedurą cywilną. Efektem podróży stało się wydanie publikacji poświęconej procedurze niemieckiej.

Na początku 1908 r. zdiagnozowano u Małachowskiego kamienie żółciowe i lekarze zalecili mu, by wyjechał na kurację do Karlsbadu. Jednocześnie został wytypowany przez Koło Polskie na sprawozdawcę w debacie, która w Radzie Państwa miała być przeprowadzona w tzw. sprawie ruskiej. Zdecydował się tym samym pozostać w stolicy państwa i przygotowywał materiały do swojego przemówienia. Po dyskusji nad sprawą ruską stan zdrowia nie pozwolił mu już na wyjazd, a nadto stan ten pogarszał się na tyle szybko, że wezwano telegraficznie ze Lwowa jego żonę. W związku z tym, że gorączka nie ustępowała, lekarz profesor Hohenegg zdecydował się na przeprowadzenie operacji. Ta zakończyła się jednak komplikacjami. Gdy wiadomość o tym dotarła do Rady Państwa, do Małachowskiego udał się niezwłocznie jego przyjaciel, lwowski adwokat i póĽniejszy minister ds. Galicji Władysław Dulęba, jednak już nie zdążył. Godzimir Małachowski zmarł 23 czerwca 1908 r. w godzinach wieczornych.

Wiadomość o dość niespodziewanej śmierci Małachowskiego wywołała powszechny smutek w kraju oraz wśród polskich posłów w Wiedniu. Koło Polskie odbyło żałobne posiedzenie, zaś Towarzystwo Pedagogiczne na nadzwyczajnym posiedzeniu postanowiło o telegraficznym wezwaniu oddziałów z całej Galicji do wysłania delegatów na uroczystości pogrzebowe i wydrukowaniu plakatów wzywających ogół lwowskich nauczycieli i członków Towarzystwa do osobistego udziału w pogrzebie Małachowskiego. Nadto podjęto decyzję o nazwaniu lwowskiej fundacji burs nauczycielskich imieniem zmarłego prezesa. Pogrzeb Małachowskiego odbył się we Lwowie 27 czerwca 1908 r. Uroczystość rozpoczęła msza święta odprawiona w kościele oo. Bernardynów przez metropolitę lwowskiego obrządku katolickiego abp. Józefa Bilczewskiego i sufragana bp. Władysława Bandurskiego, przy oprawie muzycznej chóru akademickiego. Następnie spod kościoła na Cmentarz Łyczakowski ruszył kondukt pogrzebowy, prowadzony przez abp. Bilczewskiego. Rydwan z trumną poprzedzali prebendariusze z miejskiego zakładu ubogich i kapela narodowa, zaś za rydwanem szedł długi szereg lwowskiego duchowieństwa, przedstawiciele cechów oraz kilkudziesięciu różnych instytucji, stowarzyszeń i organizacji. Wśród zebranych był także marszałek krajowy Stanisław Badeni i namiestnik Galicji Michał Bobrzyński. Na cmentarzu Małachowskiego w imieniu kolegów pożegnał prezydent Izby Adwokatów we Lwowie Henryk Max.

Marcela TarnawieckaGodzimir Małachowski był żonaty, jak wspomniano, z Marcelą z Tarnawieckich, która podobnie jak on angażowała się w działalność stołecznych instytucji oraz stowarzyszeń dobroczynnych. Marcela Małachowska zmarła we Lwowie 8 stycznia 1912 r. na skutek powikłań wywołanych zapaleniem płuc, w wieku pięćdziesięciu jeden lat i została pochowana w grobowcu rodzinnym. Ze związku tego Godzimir miał trójkę dzieci: Romana, Godzimirę, Lusię oraz drugiego syna, którego imienia nie udało mi się ustalić. Godzimira poślubiła w roku 1917 w Krakowie Henryka Mniszek Tchorznickiego, syna Aleksandra - wieloletniego prezydenta Wyższego Sądu Krajowego we Lwowie, a więc zwierzchnika sądownictwa Galicji Wschodniej i Księstwa Bukowiny. Z kolei urodzony w styczniu 1881 r. syn Roman po drugiej wojnie światowej zamieszkał w Poznaniu, gdzie zmarł w 1958 r.

źródło:

PALESTRA ŚWIĘTOKRZYSKA 2014, nr 27-28, s. 32-37.- Tomasz J. Kotliński, ADWOKACI POLSCY W AUSTRIACKIEJ RADZIE PAŃSTWA. CZ III

Żródła do napisania życiorysu

1. Dr Godzimir Małachowski, "Dziennik Polski" 1908, nr 293, s. 2;
2. Dr Godzimir Małachowski, "Słowo Polskie" 1908, nr 291, s. 2;
3.Księga jubileuszowa Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego (1868-1908), Lwów 1908, s. 51-52;
4.Mowa programowa dr Małachowskiego, "Kuryer Lwowski" 1896, nr 254, s. 1-3; Pogrzeb ś. p. dra Godzimira Małachowskiego, "Słowo Polskie" 1908, nr 299, s. 4;
5.Sobieściana, "Gazeta Narodowa" 1883, nr 76, s. 2;
6.Sprawozdanie sekretariatu z czynności wydziału Kraj. Związku Sędziów za czas od września 1908, "Czasopismo Krajowego Związku Sędziów" 1909, nr 1, s. 2;
7.Sprawozdanie poselskie dr Godzimira Małachowskiego, "Gazeta Lwowska" 1907, nr 42, s. 4-5;v 8.Ś. p. Godzimir Małachowski, "Przegląd Prawa i Administracji" 1908, s. 781-782; Śmierć Małachowskiego, "Kuryer Lwowski" 1908, nr 294, s. 4-5; 9.We Lwowie, "Kuryer Lwowski" 1908, nr 292, s. 3;
10. Wiec miast, "Gazeta Narodowa" 1903, nr 39, s. 2.

Webdesign service by Sarkis. Outsourcing by FreelanceWebmarket.